Op het tweede gezicht - Bauhaus stoffen als inspiratie

Samenwerking Lakenmuseum Bramsche - Universiteit van Osnabrück/Textielontwerp
Klein en fijn liggen ze voor ons: de archiefmonsters van Gunta Stölzl, meesterwever aan het Bauhaus. Bevestigd op grijs karton in Din A4, geannoteerd in keurig potloodschrift, aangevuld met patroontekeningen en inkepingen. Soms vluchtig, bijna fragmentarisch, soms tot in detail aangevuld met kleurstellingen en variaties. Het universum en de nalatenschap van een wever met uitstraling voor de textielwereld. In Groningen, net over de Nederlandse grens, ligt het archief verspreid in de werkkamer van Stölls dochter Monika Stadler. Samen met student-assistent Mirjam Deckers doorzoekt, inventariseert en bewaart Monika Stadler het textiel- en culturele erfgoed van haar moeder. Elke textielkenner is gefascineerd door de aanblik van dergelijke archiefstukken. Er ontstaan associaties met het experimenteren met materialen en kleuren, met patronen en verzamelen, met het verder ontwikkelen en verfijnen van weefsels, met het veranderen van proporties door schalen of door details van de inslagvolgorde - ideeën voor series, collecties en variaties.

Kerstin Schumann, museumdirecteur van het Tuchmacher Museum Bramsche, en Annette Hülsenbeck en Lucia Schwalenberg van de Universiteit van Osnabrück selecteren de geschikte stalen voor de tentoonstelling "At Second Glance - Bauhaus Stoffen als Inspiratie". In samenwerking met de afdeling Textielontwerp van de Universiteit van Osnabrück brengt het museum een eerbetoon aan de Bauhaus-wever met deze speciale tentoonstelling op basis van het stalenarchief van Gunta Stölzl ter gelegenheid van de 100e verjaardag van het Bauhaus in 2019.

Project Bauhaus-weefworkshop Textielontwerp aan de Universiteit van Osnabrück
De studenten van het "Bauhaus Weaving Workshop Project" aan de Universiteit van Osnabrück laten zich inspireren door geselecteerde voorbeelden, bewerken de voorbeelden opnieuw, interpreteren ze opnieuw en passen ze aan aan de technische omstandigheden van het jacquardweefgetouw in het museum. Naast verschillende voorbeeldweefgetouwen van de afdeling en de gerestaureerde ponskaartjacquard met ponskaartmachine, wordt het nieuw aangekochte TC2 digitale handjacquardgetouw gebruikt in de weefcursus van de lerarenopleiding Textielontwerp, waardoor het mogelijk is om de voorbeelden te implementeren in de beperkte seminarietijd met 14 studenten.

Terwijl de leerlingen aan de monsters werken, onderzoeken en repareren de technische experts Wolfgang Sternberg en Hans-Heinrich Schwalenberg de kaartslagmachine in het Tuchmacher Museum. Deze is voor het eerst in de twintigjarige geschiedenis van het museum in gebruik. Voor het eerst in deze tentoonstelling weeft het museum zijn eigen geslagen patronen op de bestaande drie historische kaartlopen.

Jacquardkaarten voor de tentoonstelling
Na een training op de ponsmachine ponsen de museumtechnici Antonio Torres en Volker Leismann de ontwerpen van Gunta Stölzl en de studenten uit Osnabrück in zeer geconcentreerd werk in jacquardkarton. Shot na shot lezen de twee 400 posities uit de cartridge en zetten de bindpunten over in perforaties. Ze naaien de kaartvaatjes aan elkaar op het naaibord en hangen het vaatje in het jacquardprisma. Het is een gelukkig moment voor alle betrokkenen wanneer de eerste kaartruns eindelijk het juiste patroonbeeld opleveren, dat soms nog gecorrigeerd moet worden en soms meteen werkt.

Exclusieve collectie wollen dekens voor de museumwinkel
De monsters zijn zo geselecteerd dat ze passen bij het thema wollen dekens. Wollen dekens zijn een van de traditionele producten van de lakenwevers die samen meer dan 400 jaar lang fijne wollen stoffen produceerden in Bramsche. Vandaag de dag zet het museum de productie voort op meer dan 100 jaar oude machines op de authentieke locatie en maakt het deel uit van de Route van de Industriecultuur.

De wollen stoffen die ontwikkeld zijn op basis van de Stölzl stalen zijn exclusief voor de opening van de tentoonstelling als collectie verkrijgbaar in de museumwinkel. Een nieuw assortiment voor het museum. Een nieuwe ervaring ook voor bezoekers, die de weg van de inspiratiebron, het ontwerp, het kaarden slaan tot het weven en het eindproduct in een levendige eenheid kunnen volgen. Een groot deel van de wolgarens voor de productie wordt gemaakt op de eigen machines van het museum, zoals de kaardmachine en de zelfwever.

Het Lakenmuseum: Bramsch Rood voor de Collectie
Het Bramsche Lakenmakersmuseum met zijn historische gebouwen van het lakenmakersgilde is idyllisch gelegen aan de oever van de rivier de Hase. Vooral de stoffen die als uniforme weefsels in de heldere "Bramscher Rot" werden geproduceerd, maakten het lakenmakersgilde beroemd. De verfstof voor de speciale rode tint werd door de verver van het gilde verkregen uit de wortels van de meekrapplant.
Het ligt voor de hand dat Bramsch rood een rol speelt in het samenwerkingsproject tussen het Tuchmacher Museum en de Universiteit van Osnabrück over de archiefmonsters van Gunta Stölzl. Naast neutrale tinten, variërend van wit tot grijs, omvat de staalselectie van de studenten een palet van rode ontwerpen. Sommige ontwerpen zullen geweven worden op een rode wollen ketting op de dobbymachine van het museum om de jacquard van het museum aan te vullen en zullen, na vollen en ruwen, verwerkt worden tot wollen dekens.

Voor de studenten is het motiverend om zich bezig te houden met een uitdagende en concrete taak ter gelegenheid van de 100e verjaardag van het Bauhaus. En dat voor het Tuchmacher Museum, op een paar kilometer afstand van Osnabrück, dat de studenten waarderen van excursies en projecten. Het vooruitzicht om de ontwerpen op het jacquardweefgetouw van het museum te realiseren en de resulterende wollen dekens in de museumwinkel te presenteren, is een extra stimulans. De studenten werken in groepjes en concentreren zich op het ontwikkelen en realiseren van de archiefmonsters van Gunta Stölzl op die ontwerpen die technisch haalbaar zijn op het jacquard van het museum. Dit zijn ontwerpen in inslag dubbel voor "stippen" en een handgetekend ontwerp van Gunta Stölzl, evenals de uitvoering van het museumlogo in de vorm van een weefspoel. Daarnaast weefsels in gevlochten keperbinding en wafelbinding, die zijn aangepast van 14 naar 8 schachten vanwege de draaddichtheid en het aantal zinkers op het weefgetouw van het museum.

Werkplaatswerk bij het Bauhaus als pedagogische basis
In dit project houden de studentdocenten textieldesign zich bezig met het thema werkplaatswerk en esthetische opvoeding in de Bauhaus-pedagogie. Als reformpedagogische universiteitsbeweging met een impact tot ver buiten de grenzen van Duitsland, staat het Bauhaus als baken voor vruchtbaar pedagogisch en designwerk in de werkplaatsen als basis voor een degelijke opleiding voor studenten.

Een ander onderdeel van de tentoonstelling in het Tuchmacher Museum is de vraag hoe kledingstoffen er in het Bauhaus uitgezien kunnen hebben. Bij het doorzoeken van de staalkaarten in het archief van Gunta Stölzl deed textiel- en kledingwetenschapper Annette Hülsenbeck enkele verrassende ontdekkingen. Ze vond illustraties van zeer vergelijkbare stofpatronen voor de productie van jurken in een nummer van Vogue uit 1929.

Dit was het uitgangspunt voor de voortzetting van het thema "Kleding bij het Bauhaus" voor de tentoonstelling. "Op het tweede gezicht", bracht het onderzoek van Annette Hülsenbeck teksten van Bauhäusler vrouwen aan het licht over mode, stoffen en jurken. Tegelijkertijd pakte een groep textielstudenten het thema op. Onder leiding van textielkunstenares Hiltrud Schäfer en textielontwerpster Corinna Boknecht ontwikkelden zij jurkontwerpen geïnspireerd op Bauhaus-design als papieren modellen met een experimenteel karakter.

Deelnemende studenten: Canan Barcin, Julia Falke, Amelie Gieschler, Bilâl Enes Görmez, Elena Hardeenberg, Joana van der Kolk-Dölling, Karoline Meyer-Hollje, Laura Möller, Naina Reuter, Julia Schaller, Nesibe Türkaslan, Derya Tuztas, Betül Yeyet, Duygu Yildrim. (Bauhaus Weefatelier)
Sümeyye Asci, Fabienne Becker, Pauline Becking, Alexander Büsing, Milena Czeczor, Johanna Erwardt, Julia Falke, Jelke Kristin Färber, Lena Feldkamp, Marie Fink, Tunc Güney, Elena Hardenbeg, Gesche Hillmann, Leonie Hof zum Berge, Carolin Jankowski, Büsra Karakaya, Büsra Kayatas, Marie-Theres Kempermann, Anna-Katharina Kestel, Merve Kocaoglu, Karoline Meyer-Hollje Lara Munsch, Gülnaz Mutlu, Sabrina Müller, Carmen Norda, Carolin Polaczyk, Josefine Porompka, Neeske Caecilia Luise Remy, Annette Sander, Julia Schaller, Rieke Scholle, Susanne Schweigel, Lara Spannhoff, Charlotte Tellmann, Zeynep Uygur, Lisa Verheyden, Anja Völlmer, Zaklina Vojvodic, Anna Wandscher, Betül Yeyit, Duygan Yildirim. (Bauhaus Mode)

Deelnemende leerkrachten: Dipl.Des. Lucia Schwalenberg (Bauhaus Weefatelier), Dipl. Päd. Annette Hülsenbeck en Hiltrud Schäfer (Bauhaus Mode)

Foto: Archiefmonster Gunta Stölzl in het archief van Stölzl's dochter Monika Stadler, genomen door Lucia SchwalenbergTekstKerstin Schumann/Lucia Schwalenberg

Hülsenbeck, Annette/Schumann, Kerstin/Schwalenberg, Lucia/Thörner, Ilka
Op het tweede gezicht. Bauhaus stoffen als inspiratie
80 pagina's, talrijke kleurenillustraties
Formaat 14,8 x 21 cm
Bramsche 2019
ISBN 978-3-89946-302-6

Video over het Bauhaus project